Not: Bu çalışma Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Günümüz türk Dünyası Çalışmaları Dersi için hazırlanmış olan bir Kitap tanıtım ödevidir.
Muruc ez Zeheb (Altın
Bozkırlar)
Mesudi, Muruc ez Zeheb (Altın Bozkırlar), Selenge Yayınları, İstanbul,
2004, 275 sayfa.
Mesudi
Hicri 3. Asrın sonlarında (280/893) ve 4. Asrın başlarında(345/956–346/957)
yaşamış bir müelliftir. Bağdat doğumlu
olup, buradaki medreselerde çeşitli ilimler tahsil etmiştir. Hicri 300 yılının
başlarında Bağdat’tan ayrılmış ve çeşitli seyahatlarde bulunmuştur. Bugündü
İran dediğimiz Fars ve Kirman coğrafyasında, Horasan, Afganistan sonrasında ise
Hindistan ve ardından Çin’i gezmiştir. Çin’den sonra Afrika’ya geçmiş özellikle
Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde dolaştıktan sonra Yemen’e ve Şam bölgelerini
gezmiştir. Şam’ın ardından Mısır’a geçmiş ve ömrünün sonuna kadar burada
yaşamıştır.
Yazarın
17-34 arasında değişen eseri olduğu tahmin edilsede, günümüze sadece 2 tanesi
ulaşmıştır: Muruc ez Zeheb ve Kitab et Tenbih vel İsraf.
Muruc
ez Zeheb’in ilk çevrisi 19.Yy’ın ortalarında Fransızca’ya 9 cilt olarak
çevrilmiştir. Bunun dışındaki diğer çevriler ise kısım kısım olup genelde
ilgilenilen dar bölgelerle alakalı kısımlar olmuştur. Arap Dünyası Mesudi’nin
eserine çok fazla kaynak göstermemesi ve İsrailiyat denilen Tevrat kaynaklı
rivayetlere çok sık yer vermesi ve de bilimsel tahkikli bir baskısı olmadığı
için gerekli ilgiyi göstermemiştir. Yeniden Tıpkı basımı 1964 yılında Kahire’de
basılmıştır. Bir yıl sonra 1965’te Beyrut’ta 5 cildi orijinal ve tahkikli ve
tashihli metin, 2 cildi de dizin ve notlar olarak 7 cilt halinde basılmıştır.
Eserin Türkçe çeviriside Ahsen Batur tarafından 1965 Beyrut baskısından
özetlenerek çevrilmiştir.
Eserin
Muhtevası ise o dönem yazılmış diğer eserler gibi önce dünyanın yaratılışı ve
yeryüzünün şekli, iklimler ve coğrafyadan bahsetmekte, sonrasında ise dönemine
kadar gelen çok farklı rivayetleri aktarmaktadır. Eserde ilahiyat/teoloji’den,
tarih’e, coğrafya’dan ahlak ve siyaset’e ve felsefe’ye kadar çok geniş bir
içerik barındırmaktadır. Bunun dışında ise özellikle gezip görmüş olduğu İslam
dünyasını çevreleyen ülkeler ile ilgili Çin’den Hindistan’a Hazar bölgesinden
Afrika’nın doğu ve kuzey kısımları ile bugünkü Ortadoğu coğrafyası ve
milletleri hakkında değerli bilgiler vermektedir.
Eserin
Türkçe çevrisinde, günümüz koşullarına göre uyarlanarak, bugün
kullanabileceğimiz veriler, özetlenerek aktarılmıştır. Özet kısmında çevirmen
Ahsen Batur özellikle Türk Tarih ve Coğrafyası ile ilgili olan kısımlar önem
vermiştir. Burada Türklere komşu olan yada ilişkisi bulunan tarih ve
coğrafyalarıyla ilgili kısımlardan, çevirmenin önemli bulduğu konular çevrilmiş
olup bunun dışındaki o dönemde yazılmış eserlerde de çok sık karşılaşılan
bilgiler ya özetlenerek alınmış ya da atlanılmıştır.