“PİAGET’NİN AHLAKİ GELİŞİM EVRELERİNİ TESPİT ETMEYE YÖNELİK HAZIRLADIĞI HİKÂYELER” İLE 6-13 YAŞ ARASINDA ÇOCUKLARDA AHLAKİ GELİŞİM TESPİT ÇALIŞMASI

“PİAGET’NİN AHLAKİ GELİŞİM EVRELERİNİ TESPİT ETMEYE YÖNELİK HAZIRLADIĞI HİKÂYELER” İLE 6-13 YAŞ ARASINDA ÇOCUKLARDA AHLAKİ GELİŞİM TESPİT ÇALIŞMASI

( Ahlak Psikolojisi Final Ders Ödevi)

1 ) - Erkek –  9 Yaşında –  3. Sınıf

Hikâye 1

1- “Ali, odasında iken annesi onu yemeğe çağırır, fakat Ali annesinin çağırdığı odadan içeri girerken kapının arkasındaki sandalyede içinde on beş bardak bulunan tepsiyi devirir ve bardaklar kırılır.”
2- “Mehmet, annesi evde yokken kavanozdan şeker almak ister ve rafa uzanır ancak kavanozu yere düşürür ve kırılır”.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

1 -  Ali suçludur çünkü 15 tane bardak kırıyor.

Mehmet’e normal, Ali’ye fazla ceza verilmeli.

Ali den bardakların parasını alalım; Mehmet’ten hem şekerin’ hem de şekerliğin parasını alalım.

Henüz Dışa bağımlı dönemi yaşamaktadır, olaylarda niyeti görememekte sadece sonuca göre değerlendirmektedir. Ceza değerlendirmesini ise sadece maddi olgulara göre vermiştir.

Hikâye 2

1- “Emre isminde küçük bir çocuk, babasının masasının üzerinde unuttuğu dolma kalemi ile oynamaya başlar. O sırada da masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekeler.”

2- “Can isminde başka bir çocuk, babasının masanın üzerinde bıraktığı dolma kalemin bittiğini görür. Babasına yardımcı olmak için kaleme mürekkep doldurmak isterken, mürekkep şişesine eli çarpar, masa örtüsü üzerinde kocaman bir leke oluşur.”

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

2 -  Emre yaramazdır, çünkü kalemle izinsiz oynamıştır.

Can da yaramazlık yapmıştır ama babasına yardım etmek istiyor.

Can’a da Emre’ye de ceza verilmelidir.

Can’ın cezası döktüğü mürekkepleri temizlemesi;

Emre den ise döktüğü mürekkeplerin parasını isteyelim.

Burada niyet görülmüş ve ona göre özerk dönem yaklaştığının ilk işaretleri sezilmiştir. Cezalar ise orantılıdır.

Hikâye 3
1- “Ali çok fakir ve küçük olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Bu arkadaşı ona evde yiyecek bir şey olmadığı için o gün hiçbir şey yemediğini söyler. Sonra Ali bir fırına girer, parası yoktur ve fırıncının arkasını dönmesini bekler, bir ekmek çalarak kaçar. Ekmeği arkadaşına verir.”

2- “Ayşe dükkâna girer, tezgâhın üzerinde çok güzel bir kurdele görür ve kurdelenin elbisesinin üzerinde çok güzel duracağını düşünür. Böylece dükkân sahibesi arkasını dönünce onu alarak kaçar.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

3 -  Ayşe daha suçludur çünkü kendini beğendirmek için hırsızlık yapıyor.

Ali de suçludur ama o arkadaşına yardım etmek için hırsızlık yapıyor.

Ali’ye biraz kızalım; Ayşe’ye çok kızalım ve 5 tane kurdele parası isteyelim.

Burada da niyet görülmüş ve ona göre ceza muamelesi verilmesi istenmiştir. Burada bağımlı dönemden çıkılmaya başlandığının işaretleri daha somuttur.

Genel Değerlendirme:

Bağımlı dönemden genel itibariyle çıkmaya başlanmıştır. Ama henüz bu devre tam olarak atlatılamamıştır. Özerk dönem’in ilk safhalarında bulunmaktadır. Cezalar ise olaylar ile orantılı ve bağım dönem ile özerk dönem arasındaki çocukların algılayışlarına göre verilmesi muhtemelen cezalardandır.

2 ) - Erkek – 10 Yaşında – 4. Sınıf

Hikâye 1

1- “Ali, odasında iken annesi onu yemeğe çağırır, fakat Ali annesinin çağırdığı odadan içeri girerken kapının arkasındaki sandalyede içinde on beş bardak bulunan tepsiyi devirir ve bardaklar kırılır.”
2- “Mehmet, annesi evde yokken kavanozdan şeker almak ister ve rafa uzanır ancak kavanozu yere düşürür ve kırılır”.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

1 -  Mehmet daha suçlu, Ali istemeden yapmış, Mehmet ise yaramazlık yapmış.

Aliye ceza yok; çünkü istemeden olmuş

Mehmet ise bir müddet şeker yemesin

Burada niyet görülmüştür, verilen cezalarda orantılı olmuş bağımlı dönemden özerk döneme geçişin izleri bulunmaktadır. 

Hikâye 2

1- “Emre isminde küçük bir çocuk, babasının masasının üzerinde unuttuğu dolma kalemi ile oynamaya başlar. O sırada da masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekeler.”

2- “Can isminde başka bir çocuk, babasının masanın üzerinde bıraktığı dolma kalemin bittiğini görür. Babasına yardımcı olmak için kaleme mürekkep doldurmak isterken, mürekkep şişesine eli çarpar, masa örtüsü üzerinde kocaman bir leke oluşur.”

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

2 -  Emre daha suçludur çünkü oyun oynarken yaramazlık yapmıştır.

Can’a ceza verilmez çünkü iyi niyetliydi.

Emre’ye ise ceza verilmeli bir daha mürekkepli kalemlerle oynatılmamalı

Burada tekrar niyet görülmüştür, verilen cezalarda orantılı olmuş bağımlı dönemde özerk dönem geçişin izleri bulunmaktadır. 

Hikâye 3
1- “Ali çok fakir ve küçük olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Bu arkadaşı ona evde yiyecek bir şey olmadığı için o gün hiçbir şey yemediğini söyler. Sonra Ali bir fırına girer, parası yoktur ve fırıncının arkasını dönmesini bekler, bir ekmek çalarak kaçar. Ekmeği arkadaşına verir.”

2- “Ayşe dükkâna girer, tezgâhın üzerinde çok güzel bir kurdele görür ve kurdelenin elbisesinin üzerinde çok güzel duracağını düşünür. Böylece dükkân sahibesi arkasını dönünce onu alarak kaçar.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

3 -  Ali daha suçludur çünkü annesinden para isteyebilirdi.

Ali’ye ceza bir müddet evden dışarı çıkmama cezası verilmeli.

Ayşe’ye ise ceza vermeye gerek yok.

Burada niyet çok fazla görülememiştir, fakat verilen cezalarda orantılı olunmuştur. Bağımlı dönemin henüz atlatılamadığı ama son dönemlerinde yaşadığı gözlemlenmiştir. 

Genel Değerlendirme:

Genel itibariyle olayların çoğunda niyet sezinlenmiş ve buna göre bir muhakeme edilmiştir. Fakat yaş itibariyle henüz bağımlı dönemi tam atlatılamadığı görülmekte fakat özerk dönem çoktan geçmiştir. Kısa bir süre sonra tam anlamıyla özerk döneme geçebilecektir.

3 ) - Kız – 6 Yaşında –  1. Sınıf

Hikâye 1

1- “Ali, odasında iken annesi onu yemeğe çağırır, fakat Ali annesinin çağırdığı odadan içeri girerken kapının arkasındaki sandalyede içinde on beş bardak bulunan tepsiyi devirir ve bardaklar kırılır.”
2- “Mehmet, annesi evde yokken kavanozdan şeker almak ister ve rafa uzanır ancak kavanozu yere düşürür ve kırılır”.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

1 -  Ali daha çok suçlu çünkü 15 tane bardak kırmış.

Her ikisine de ceza verilsin; Ali yemek hazırlasın, Mehmet oyuncakları toplasın.

Burada niyet okuması yapılamamış sadece sonuç odaklı bir cevap henüz bağıl dönemde olduğunu göstermektedir. Verilen cezalarda da bu durum görülmektedir.

Hikâye 2

1- “Emre isminde küçük bir çocuk, babasının masasının üzerinde unuttuğu dolma kalemi ile oynamaya başlar. O sırada da masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekeler.”

2- “Can isminde başka bir çocuk, babasının masanın üzerinde bıraktığı dolma kalemin bittiğini görür. Babasına yardımcı olmak için kaleme mürekkep doldurmak isterken, mürekkep şişesine eli çarpar, masa örtüsü üzerinde kocaman bir leke oluşur.”

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

2 -  Can daha çok suçludur çünkü o mürekkebin hepsini dökmüş

Her ikisine de ceza verilsin.

Can yemekleri tek başına mutfaktan sofra’ya getirsin, emre sadece ekmeği getirsin.

Burada niyet okuması yapılamamış sadece sonuç odaklı bir cevap henüz bağıl dönemde olduğunu göstermektedir.

Hikâye 3
1- “Ali çok fakir ve küçük olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Bu arkadaşı ona evde yiyecek bir şey olmadığı için o gün hiçbir şey yemediğini söyler. Sonra Ali bir fırına girer, parası yoktur ve fırıncının arkasını dönmesini bekler, bir ekmek çalarak kaçar. Ekmeği arkadaşına verir.”

2- “Ayşe dükkâna girer, tezgâhın üzerinde çok güzel bir kurdele görür ve kurdelenin elbisesinin üzerinde çok güzel duracağını düşünür. Böylece dükkân sahibesi arkasını dönünce onu alarak kaçar.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

3 -  Ali daha çok suçlu çünkü parasını vermeden çalmış,

Her ikisine de ceza verilsin,

Ali ayakta dikili dursun, Ayşe ise kolları açık ayakta daha çok beklesin.

Burada niyet okuması yapılamamış sadece sonuç odaklı bir cevap henüz bağıl dönemde olduğunu göstermektedir. Verilen cezada ise olayı tam olarak çözemediği için orantısız ceza verilmiştir.

Genel Değerlendirme:

Henüz 6 yaşında olduğu için, bağıl dönemden çıkması mümkün gözükmemektedir. Verilen ceza ve olay değerlendirmelerinin hepsinde sonuçta ki maddi değerlendirmeler göz önünde bulundurulmuştur. Yaş itibariyle de bu dönemden çıkması için daha uzun bir süre mevcuttur. Piaget’in ahlaki kuramıyla orantılı bir sonuç alınmıştır.

4 ) - Erkek – 9 Yaşında  - 3. Sınıf

Hikâye 1

1- “Ali, odasında iken annesi onu yemeğe çağırır, fakat Ali annesinin çağırdığı odadan içeri girerken kapının arkasındaki sandalyede içinde on beş bardak bulunan tepsiyi devirir ve bardaklar kırılır.”
2- “Mehmet, annesi evde yokken kavanozdan şeker almak ister ve rafa uzanır ancak kavanozu yere düşürür ve kırılır”.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

1 -  Mehmet daha suçludur; çünkü annesinden izinsiz almak istemiştir.

Her ikisine de ceza verilmeli,

Mehmet 1 ay boyunca sokağa çıkmama ve bilgisayar oynamama cezası verilsin,

Ali’ye ise 1 gün boyunca sandalyede oturma cezası verilsin.

Burada niyet okuması yapılmıştır. Fakat ceza kısmında ise orantısız ceza verilmesi nedeni ile bağıl dönemin izleri mevcuttur.

Hikâye 2

1- “Emre isminde küçük bir çocuk, babasının masasının üzerinde unuttuğu dolma kalemi ile oynamaya başlar. O sırada da masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekeler.”

2- “Can isminde başka bir çocuk, babasının masanın üzerinde bıraktığı dolma kalemin bittiğini görür. Babasına yardımcı olmak için kaleme mürekkep doldurmak isterken, mürekkep şişesine eli çarpar, masa örtüsü üzerinde kocaman bir leke oluşur.”

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

2 -  Can daha suçludur çünkü o isi Can’ın yapacağı bir iş değildi, babası o işi kendisi yapabilirdi.

Her ikisine de ceza verilmeli,

Emre 1 saniye kolları havada dursun,

Can ise 1 sat boyunca kolları havada dursun.

Burada niyet okuması yapılamamış, sadece sonuçtaki maddi nesnelliğin büyük olanına göre değerlendirilmiştir. Bağıl dönemde olduğunun izleri orantısız ceza verilmesinde de gözlemlenmektedir.

Hikâye 3
1- “Ali çok fakir ve küçük olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Bu arkadaşı ona evde yiyecek bir şey olmadığı için o gün hiçbir şey yemediğini söyler. Sonra Ali bir fırına girer, parası yoktur ve fırıncının arkasını dönmesini bekler, bir ekmek çalarak kaçar. Ekmeği arkadaşına verir.”

2- “Ayşe dükkâna girer, tezgâhın üzerinde çok güzel bir kurdele görür ve kurdelenin elbisesinin üzerinde çok güzel duracağını düşünür. Böylece dükkân sahibesi arkasını dönünce onu alarak kaçar.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

3 -  Ayşe daha suçlu; Ali yardım etmek için, Ayşe ise kendisi için çalıyor.

Ali’ye ceza verilmez, Ayşe ise 1 saat tek ayak üstünde beklesin.

Burada niyet okuması yapılmış ve bu verilen cezalarla da desteklenmiştir. Bu cevaplar bağıl dönemden çıkılmasına ve özerk döneme ramak kaldığını göstermektedir.

Genel Değerlendirme:

Üç olayın ikisinde niyet okuması yapabilen ve verdiği cezalarla da bunu destekleyen denek’imiz bir olayda ise niyet okuması yapamadığı gibi sağlıklı ve orantılı bir ceza paylaşımı yapamamıştır. Bu durum kendisinin bağıl dönemden yaş itibariyle son seviyelerine geldiği ve özerk döneme büyük çoğunluk itibariyle geçtiğini göstermektedir. Ama tam olarak özerk döneme geçebilmesi için bir müddet daha süreye ihtiyacı olacaktır.

5 ) - Erkek - 12 Yaşında – 6. Sınıf

Hikâye 1

1- “Ali, odasında iken annesi onu yemeğe çağırır, fakat Ali annesinin çağırdığı odadan içeri girerken kapının arkasındaki sandalyede içinde on beş bardak bulunan tepsiyi devirir ve bardaklar kırılır.”
2- “Mehmet, annesi evde yokken kavanozdan şeker almak ister ve rafa uzanır ancak kavanozu yere düşürür ve kırılır”.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

1 -  Mehmet daha suçlu, çünkü Ali kazara kırdı, Mehmet ise yaramazlık yaparken kırdı.

Ali’ye ceza yok, Mehmet’i annesi dövsün.

Burada denek’imiz niyet okuması yapmış bu durum onun özerk dönemde olduğunu göstermektedir. Fakat cezalarda ki aşırı orantısızlık göze çarpmaktadır.

Hikâye 2

1- “Emre isminde küçük bir çocuk, babasının masasının üzerinde unuttuğu dolma kalemi ile oynamaya başlar. O sırada da masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekeler.”

2- “Can isminde başka bir çocuk, babasının masanın üzerinde bıraktığı dolma kalemin bittiğini görür. Babasına yardımcı olmak için kaleme mürekkep doldurmak isterken, mürekkep şişesine eli çarpar, masa örtüsü üzerinde kocaman bir leke oluşur.”

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

2 -  Emre daha suçlu, oyun oynarken yapmıştır, Mehmet ise yarım etme istemiştir.

Emre’yi annesi dövsün ve su işkencesi yapsın.

Burada denek’imiz niyet okuması yapmış bu durum onun özerk dönemde olduğunu göstermektedir. Cezalarda ise aşırı gitme gözlemlenmektedir.

Not: burada ki “su işkencesi”nin ne olduğu sorulduğunda kurtlar vadisinde geçen bir işkence çeşidi olduğu söylenmiştir.

Hikâye 3
1- “Ali çok fakir ve küçük olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Bu arkadaşı ona evde yiyecek bir şey olmadığı için o gün hiçbir şey yemediğini söyler. Sonra Ali bir fırına girer, parası yoktur ve fırıncının arkasını dönmesini bekler, bir ekmek çalarak kaçar. Ekmeği arkadaşına verir.”

2- “Ayşe dükkâna girer, tezgâhın üzerinde çok güzel bir kurdele görür ve kurdelenin elbisesinin üzerinde çok güzel duracağını düşünür. Böylece dükkân sahibesi arkasını dönünce onu alarak kaçar.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

3 -  Ayşe daha suçludur. Ayşe kendini düşünmüştür, Ali ise o arkadaşı için o işi yapmıştır.

Her ikisine de ceza verilmeli,

Ali fırıncının yanında 2 sene, Ayşe ise kurdeleyi çaldığı yerde 1 yıl çalışsın.

Burada denek’imiz diğer sorularda olduğu gibi niyet okuması yapmış ve ona göre karar vermiştir. Bu durum onun özerk döneme geçtiğinin bir kanıtıdır.

Genel Değerlendirme:

12 yaşında ve Piaget’in kuramına göre çoktan özerk döneme geçmesi gereken denek’imiz vermiş olduğu cevaplar ile bağıl dönemi aşıp, özerk döneme geçtiğini göstermiştir. Yapılan işlerde suçlu suçsuz ayırt edimi yapılmıştır. Fakat suç öznesi yüklenen bireylere verilen cezalarda ise aşırı orantısızlık ve şiddet düzeyinin çok fazla olduğu göze çarpmaktadır. Bu durum denek’imizin yetişmiş olduğu çevredeki etkileşimlerinden ve tv ile fazla vakit geçirmesinden kaynaklanabilmektedir.  Özelikle çok aşırıya giden cezalarda ki değerlendirmelerine neden böyle yaptığı sorulduğunda, örnek vermiş olduğu tv dizisi o yaştaki bir çocuğun rol model olabilecek bir dizi olmadığı gibi ahlaki ve ruhsal gelişimine çok ters etki yapacak yönler barındırmaktadır. Cezalarda ki diğer unsurlar ise kendisiyle etkileşim kurup ailesi ya da çevresinden gördüğü olumsuz muameleler karşılığında kendisine verilen cezalara karşılık bir karşıt yansıtma olarak görülebilir.

6 ) - Erkek – 8 Yaşında – 2. Sınıf

Hikâye 1

1- “Ali, odasında iken annesi onu yemeğe çağırır, fakat Ali annesinin çağırdığı odadan içeri girerken kapının arkasındaki sandalyede içinde on beş bardak bulunan tepsiyi devirir ve bardaklar kırılır.”
2- “Mehmet, annesi evde yokken kavanozdan şeker almak ister ve rafa uzanır ancak kavanozu yere düşürür ve kırılır”.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

1 -  Ali daha suçludur, çünkü 15 tane bardak kırmıştır.

Her iki çocuğa da ceza vermeyelim.

Niyet okumaması yapılamamış sadece sonuç odaklı ve maddiyat unsuru daha yüksek gözüken cevaplar verilmiştir. Yaş itibariye henüz bağımlı dönemde olması herhangi bir problem oluşturmamaktadır.

Hikâye 2

1- “Emre isminde küçük bir çocuk, babasının masasının üzerinde unuttuğu dolma kalemi ile oynamaya başlar. O sırada da masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekeler.”

2- “Can isminde başka bir çocuk, babasının masanın üzerinde bıraktığı dolma kalemin bittiğini görür. Babasına yardımcı olmak için kaleme mürekkep doldurmak isterken, mürekkep şişesine eli çarpar, masa örtüsü üzerinde kocaman bir leke oluşur.”

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

2 -  Can daha suçludur, çünkü bütün şişeyi (mürekkebi) dökmüştür.

Her iki çocuğa da ceza vermeyelim.

Niyet okumaması yapılamamış sadece sonuç odaklı ve maddiyat unsuru daha yüksek gözüken cevaplar verilmiştir. Yaş itibariye henüz bağımlı dönemde olması herhangi bir problem oluşturmamaktadır.

Hikâye 3
1- “Ali çok fakir ve küçük olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Bu arkadaşı ona evde yiyecek bir şey olmadığı için o gün hiçbir şey yemediğini söyler. Sonra Ali bir fırına girer, parası yoktur ve fırıncının arkasını dönmesini bekler, bir ekmek çalarak kaçar. Ekmeği arkadaşına verir.”

2- “Ayşe dükkâna girer, tezgâhın üzerinde çok güzel bir kurdele görür ve kurdelenin elbisesinin üzerinde çok güzel duracağını düşünür. Böylece dükkân sahibesi arkasını dönünce onu alarak kaçar.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

3 -  Ali daha suçludur, çünkü ekmek daha palıdır.

Her ikisine de ceza verilmeli,

Ali odasından 1 ay boyunca hiç çıkmasın, Ayşe ise odasından 1 gün boyunca hiç çıkmasın.

Niyet okumaması yapılamamış sadece sonuç odaklı ve maddiyat unsuru daha yüksek gözüken cevaplar verilmiştir. Verilen cezalar ise yapılan işin sonucuna göre verilmesi gereken büyüklükte olmaması da, henüz ahlaki olarak muhakeme ve kavrama durumunun gelişmediğini göstermektedir. Yaş itibariye henüz bağımlı dönemde olması herhangi bir problem oluşturmamaktadır.

Genel Değerlendirme:

8 yaşında bulunan denek’imiz yaş itibariyle Piaget’in kuramında da bahsettiği yaş aralığı çerçevesinde henüz bağımlı dönemde bulunmaktadır. Niyet okuması yapılamamıştır. Sadece sonuç ve maddi odaklı değerlendirilmektedir. İlk iki olayda ise herhangi bir ceza verilmemsinin nedeni kendisiyle etkileşim kurarak, yetiştiği çevre ve aile ortamında genel itibariyle cezalandırılmamış olabileceği için burada da ceza vermemeyi tercih etme ihtimali yüksektir. Yoksa burada herhangi bir muhakeme edip ona göre yapılan işe göre bir değerlendirme söz konusu değildir.

7 ) - Kız – 11 Yaşında – 5. Sınıf

Hikâye 1

1- “Ali, odasında iken annesi onu yemeğe çağırır, fakat Ali annesinin çağırdığı odadan içeri girerken kapının arkasındaki sandalyede içinde on beş bardak bulunan tepsiyi devirir ve bardaklar kırılır.”
2- “Mehmet, annesi evde yokken kavanozdan şeker almak ister ve rafa uzanır ancak kavanozu yere düşürür ve kırılır”.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

1 -  Mehmet daha suçludur, çünkü bilerek yapıyor,  Cezaya gerek yok.

11 yaşındaki denek’imiz özerk dönemin bütün vasıflarını üzerinde taşımaktadır. Niyet okuması yapılmış ve olayların genel itibariyle değerlendirilmesi yapılarak cezaya gerek olup olmadığı tespit edilerek ona göre cevap verilmiştir.

Hikâye 2

1- “Emre isminde küçük bir çocuk, babasının masasının üzerinde unuttuğu dolma kalemi ile oynamaya başlar. O sırada da masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekeler.”

2- “Can isminde başka bir çocuk, babasının masanın üzerinde bıraktığı dolma kalemin bittiğini görür. Babasına yardımcı olmak için kaleme mürekkep doldurmak isterken, mürekkep şişesine eli çarpar, masa örtüsü üzerinde kocaman bir leke oluşur.”

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

2 -  Emre de suçludur çünkü yaramazlık yapmıştır, Can ise iyilik yapmak istemiştir. Cezaya gerek yok

11 yaşındaki denek’imiz özerk dönemin bütün vasıflarını üzerinde taşımaktadır. Niyet okuması yapılmış ve olayların genel itibariyle değerlendirilmesi yapılarak cezaya gerek olup olmadığı tespit edilerek ona göre cevap verilmiştir.

Hikâye 3
1- “Ali çok fakir ve küçük olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Bu arkadaşı ona evde yiyecek bir şey olmadığı için o gün hiçbir şey yemediğini söyler. Sonra Ali bir fırına girer, parası yoktur ve fırıncının arkasını dönmesini bekler, bir ekmek çalarak kaçar. Ekmeği arkadaşına verir.”

2- “Ayşe dükkâna girer, tezgâhın üzerinde çok güzel bir kurdele görür ve kurdelenin elbisesinin üzerinde çok güzel duracağını düşünür. Böylece dükkân sahibesi arkasını dönünce onu alarak kaçar.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

3 -  Ayşe daha suçludur, çünkü kendisini düşünüyor, Ayşe’ye ceza verilmelidir; 1 ay boyunca elbise almama cezası verilmeli.

Burada da 11 yaşındaki denek’imiz özerk dönemin bütün vasıflarını üzerinde taşımaktadır. Niyet okuması yapılmış ve olayların genel itibariyle değerlendirilmesi yapılarak cezaya gerek olup olmadığı tespit edilerek ona göre cevap verilmiştir.

Genel Değerlendirme:

Denek’imiz burada özerk dönemde olduğunu hem olaylarda niyet okuması hem de muhakeme yeteneğini kullanarak göstermiştir. Piaget’in kuramına göre yaş itibariyle özerk döneme geçebilmesi gereken yaşta bulunmaktadır.

8 ) - Kız -  9 Yaşında -  3. Sınıf

Hikâye 1

1- “Ali, odasında iken annesi onu yemeğe çağırır, fakat Ali annesinin çağırdığı odadan içeri girerken kapının arkasındaki sandalyede içinde on beş bardak bulunan tepsiyi devirir ve bardaklar kırılır.”
2- “Mehmet, annesi evde yokken kavanozdan şeker almak ister ve rafa uzanır ancak kavanozu yere düşürür ve kırılır”.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

1 -  Mehmet daha suçludur, çünkü bilerek yapıyor, ceza olarak 1 hafta boyunca şeker yemesin.

Denek’imiz özerk döneme geçtiğini gösteren cevaplar vermektedir. Niyet okuması yapılmış ve olayların genel itibariyle değerlendirilmesi yapılarak cezalar ona göre verilmiştir.

Hikâye 2

1- “Emre isminde küçük bir çocuk, babasının masasının üzerinde unuttuğu dolma kalemi ile oynamaya başlar. O sırada da masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekeler.”

2- “Can isminde başka bir çocuk, babasının masanın üzerinde bıraktığı dolma kalemin bittiğini görür. Babasına yardımcı olmak için kaleme mürekkep doldurmak isterken, mürekkep şişesine eli çarpar, masa örtüsü üzerinde kocaman bir leke oluşur.”

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

2 -  Emre daha suçludur, çünkü oyun oynarken yapmıştır; ceza vermeye gerek yok, 

Denek’imiz özerk döneme geçtiğini gösteren cevaplar vermektedir. Niyet okuması yapılmış ve olayların genel itibariyle değerlendirilmesi yapılarak cezalar ona göre verilmiştir.

Hikâye 3
1- “Ali çok fakir ve küçük olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Bu arkadaşı ona evde yiyecek bir şey olmadığı için o gün hiçbir şey yemediğini söyler. Sonra Ali bir fırına girer, parası yoktur ve fırıncının arkasını dönmesini bekler, bir ekmek çalarak kaçar. Ekmeği arkadaşına verir.”

2- “Ayşe dükkâna girer, tezgâhın üzerinde çok güzel bir kurdele görür ve kurdelenin elbisesinin üzerinde çok güzel duracağını düşünür. Böylece dükkân sahibesi arkasını dönünce onu alarak kaçar.

Soru 1: Hangi çocuk daha suçludur? Hangi çocuk daha yaramazdır? Neden?

Soru 2: Sence ceza verilmeli mi? Nasıl bir ceza verilmeli?

3 -  Ayşe daha suçludur, çünkü kendini düşünüyor; ceza olarak Ayşe 3 gün dışarı çıkmasın.

Burada da denek’imiz özerk döneme geçtiğini gösteren cevaplar vermiştir. Niyet okuması yapılmış ve olayların genel itibariyle değerlendirilmesi yapılarak cezalar ona göre verilmiştir.

Genel Değerlendirme:

Deneğimiz yaş itibariyle Piaget’in kuramına göre bağımlı dönemde olması gerekirken, özerk dönemde olduğunu vermiş olduğu cevaplar ile göstermiştir. Bu durum aslında Ahlaki gelişim düzeyinin yaşla olan bağlantısının kesin çizgiler ile çizilemeyeceğini göstermiştir.

Çalışma Raporu

   Çalışma sonucunda göstermiştir ki, Piaget’in öne sürmüş olduğu ahlaki gelişim sürecindeki devreler günümüzde de benzerlikler göstermiştir. Fakat Piaget’in öne sürdüğü kuramın dışında da çocukların erken ve ya daha geç ahlaki gelişim gösterebildikleri bu kısıtlı deneyde gözlemlenmiştir. Bu da ahlaki gelişim sürecinde çocukların yaşadığı çevre, aile ve toplumsal ilişkiler, yazılı ve görsel medya araçları ile internet’inde buna etki ettiğini göstermiştir. Bu sebeple Piaget’in zamanında neredeyse birçoğu olmayan ve olanlarının da etkisinin bugünkü kadar geniş çevrede değerlendirilme imkânı olmayan bu araçların etkisi günümüzde çok fazla oluğu için Piaget’in kuramının bu çerçevenin de eklenerek yeniden değerlendirilmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir.

Deneyler ile çalışma yapılırken ev ortamında ya da dışarıda yapılan görüşmelerde, ya da yaş itibariyle henüz 8 yaşın altında olan bireylerle görüşülürken bariz farklılıklar gözlemlenmiştir. Özellikle yaşı küçük çocuklarda aktarıla hikâyeler direkt olarak yer etmediği gözlemlenmiş bu yüzden onların seviyesine ve anlama idraklerine göre hikâyeler tekrar tekrar ve özetlenerek aktarılmıştır. 9 yaşın üzerinde ki deneklerde ise böyle bir sorunla karşılaşılmamıştır. Bu yüzden seçilen kitlenin yaşı; olayları aktarabilmek ve ardından istenen cevaplar ve nedenleri ısrarla takip edildiğinde sağlıklı yanıtlar alabilmek için önemlidir.

Ev ortamı ya da dışarıda yapılan görüşmeler ise kendi içlerinde gene ikiye ayrılmaktadır. Ev ortamında ki görüşmelerde özellikle yaş aralığı daha düşük çocuklarda dikkat dağıtıcı herhangi bir nesne ya da olay anketi zorlaştırmaktadır. Bu yüzden sakin ve çocukların dikkatinin dağılmayacağı yerler seçmek önemlidir. Dışarıda ise dikkat dağıtıcı nesne ve olaylar daha fazla olduğu için mümkün mertebe daha sakin yerlerin seçilmesi anketin sağlıklı yürütülebilmesi için önem arz etmektedir.